Dit artikel is onderdeel van een drieluik. Dit is deel 1.

Binnen de directie Handhaving werken zo’n 600 mensen, een aantal dat de afgelopen jaren behoorlijk is toegenomen. Niet omdat vaker de regels worden overtreden, het aantal meldingen van mogelijke regelovertreding is al jaren nagenoeg gelijk. De aanwas van nieuwe mensen is vooral terug te voeren op een andere, nieuwe manier van werken, zegt Semlali. ‘Vooral het aantal themaonderzoekers, adviseurs risicobeheersing, data-analisten en risico-onderzoekers is gegroeid. Zij worden ingezet om waar mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen en fraudefenomenen in een vroeg stadium te herkennen. Vroeger was het simpel: Fout is fout. Nu kijken we of dat fouten bij het invullen van formulieren het gevolg zijn van onduidelijkheid in de vraagstelling. We vinden het belangrijk om aan de voorkant de risico’s zo veel mogelijk te beperken. Daarbij maken we onder andere gebruik van data-analyse.’ Uiteraard, vervolgt hij, wordt vooraf aan de inzet van data-analyse gelet op de rechtmatigheid en de doelmatigheid ervan en of wordt voldaan aan de wettelijke verplichtingen op het gebied van privacy en gegevensbescherming, zoals de AVG. Ook is er inmiddels een commissie data-ethiek ingesteld.

Het is een van de lessen die is getrokken uit de Toeslagenaffaire. Een andere les is meer oog voor de menselijke maat. Semlali: ’We werken nu vanuit vertrouwen en met meer aandacht voor de persoonlijke en financiële situatie van onze klanten. Waarom zou je iemand die het al moeilijk heeft en onbewust een fout heeft gemaakt, met een fikse sanctie nog dieper de put in duwen? Beter is het om samen met andere divisies, binnen en buiten UWV, eerst te kijken hoe we iemands situatie kunnen verbeteren. Maar tegen mensen die willens en wetens de boel flessen treden we snel en stevig op. Bij grote fraudes doen we aangifte bij het Openbaar Ministerie. Ook zijn we samen met het Ministerie van SZW bezig met de herijking van ons handhavingsinstrumentarium om deze meer te laten aansluiten bij deze ontwikkeling.’ Handhaving, benadrukt Semlali enkele keren, is ook een integraal onderdeel van onze dienstverlening. ‘Dat is de omslag die alle grote uitvoerders, SVB, Belastingdienst en UWV, hebben gemaakt. Omdat we inmiddels allemaal beseffen dat alleen maar repressief optreden een soort dweilen is met de kraan open.’

Die verandering heeft ook geleid tot een andere manier van werken binnen de eigen organisatie, aldus Semlali, die tevens landelijk portefeuillehouder externe en internationale samenwerking is. ‘We stimuleren de collega’s om gebruik te maken van de discretionaire ruimte die we hebben. En we moedigen hen aan om met regelmaat met elkaar in gesprek te gaan over situaties waar ze buikpijn van krijgen. ‘Zien we dit wel goed?’ ‘Heb ik zijn verhaal wel goed begrepen?’ ‘Is het niet verstandiger de client door te verwijzen naar een hulpinstantie instantie in plaats van een sanctie op te leggen?’ Ik ben ervan overtuigd dat door begrip te tonen voor de situatie van een cliënt we veel onnodige ellende op de lange termijn kunnen voorkomen. En daar is iedereen bij gebaat. Een kleine fout mag nooit grote gevolgen hebben.’