In een sombere bui denk ik wel eens dat we het erom doen. Dat we erop aansturen een armoedzaaiers-economie te worden. Dat we het funderend onderwijs laten versloffen. Dat we een systeem van sociale zekerheid ontwikkeld hebben dat mensen wel een beetje geld toestopt, maar niet helpt nieuw en beter werk te vinden. Dat we een arbeidsmarkt hebben met lekker veel goedkope flexkrachten, omdat lage lonen betalen makkelijker is dan investeren in innovatie en groei van de arbeidsproductiviteit. Dat we via het toeslagensysteem expres werkgevers helpen de loonkosten te beteugelen. Dat als er een beetje krapte is, we dan op het hardst om meer immigratie gaan roepen. Dat we echt denken dat het goed is om structureel een overschot te hebben op de handelsbalans.

Maar dan realiseer ik me: nee, we doen het er niet om. Het is geen doelbewuste keuze onze economie te laten afglijden. Het is het ongelukkige gevolg van afzonderlijke beleidskeuzes, gemaakt op verschillende departementen, door opeenvolgende kabinetten van verschillende signatuur. Het overkomt ons.

En mijn vrolijke boodschap is: zo hoeft het niet te zijn. We kunnen andere keuzes maken en Nederland omtoveren tot een hoge-lonen-economie met hogere welvaart voor allen. Vier elementen zijn cruciaal: onderwijs (aan jong en oud), arbeidsmarkt, sociale zekerheid, en fiscaliteit. Deze vier elementen kunnen elkaar versterken of tegenwerken, afhankelijk van de gekozen inrichting.

Het belangrijkste is denkelijk dat vermogen en vermogensinkomsten nauwelijks worden belast. Zou dat veranderen dan kon de belasting op arbeidsinkomen omlaag. Maar hier vlak achteraan komt het toeslagendrama. En dan heb ik het niet alleen over de kinderopvangtoeslagaffaire. In feite werkt het hele toeslagensysteem, bedoeld als inkomensondersteuning van huishoudens, als een arbeidskostensubsidie voor mensen met lage lonen. Met, aan de onderkant van het loongebouw, een hoge marginale druk tot gevolg, die mensen ontmoedigt meer te werken.

In een hoogwaardige economie zijn ook de laagste lonen voldoende om te voorzien in het eigen levensonderhoud. Om de woonlasten te betalen, de zorgkosten te betalen, de kinderen op te laten vangen, enzovoort. Daar moet geen, of heel weinig, herverdeling voor nodig zijn. Je kunt het betalen van je loon. Al deze systemen – onderwijs, arbeidsmarkt, sociale zekerheid, de fiscaliteit – zijn van eigen makelij. Made in The Netherlands. We kunnen ze zelf veranderen. We hoeven het alleen maar te doen. 

Wil je online aanwezig zijn bij de talkshow KRAP of meer informatie over dit event? Kijk dan op uwv.nl/krap.