Onderzoekers van Regioplan, Centerdata en TU Delft deden in opdracht van UWV onderzoek naar het gedrag van mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering bij re‑integratie en werk. Het gedrag van mensen is complex, vaak onoverzichtelijk en veranderlijk. Dit geldt ook voor het gedrag van mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ten aanzien van re‑integratie en werk. De situatie waarin zij zich bevinden is bovendien dynamisch en zij passen zich in een continue adaptieve cyclus aan. Het onderzoek laat zien dat deze adaptieve cyclus bestaat uit vier stadia: een situatie van evenwicht kan gevolgd worden door een verstoring, waarna een heroriëntatie moet plaatsvinden die leidt tot groei (naar een nieuw evenwicht). Zonder oog voor deze cyclus kan een re‑integratieaanpak te weinig aandacht hebben voor de dynamiek waar mensen zich in bevinden, een dynamiek die re‑integratie zowel kan belemmeren als versnellen.

Het onderzoek laat zien dat mensen op vijf manieren kunnen vastzitten op een punt in deze adaptieve cyclus: vastzittend in evenwicht, vechtend in ontregeling, verdwaald in heroriëntatie, geremd in groei en rennend door het proces. Bij elk van deze vijf stagnaties is een handelingsperspectief geïdentificeerd waarmee mensen naar een volgende fase geholpen kunnen worden. Deze handelingsperspectieven variëren van helpen om tijdens de fase van ontregeling meer veiligheid en zekerheid te ervaren tot het bieden van bronnen om een steunsysteem te bouwen om door te groeien naar een nieuw evenwicht. Professionals kunnen bijdragen aan de transitie van de ene naar de andere fase. Het is daarbij noodzakelijk dat cliënten de mogelijkheid krijgen en in staat zijn om hun verhaal te doen. In dit onderzoek komt naar voren dat dat niet altijd vanzelfsprekend is. Soms ervaart de cliënt dermate veel stress dat het hem of haar niet lukt om op de eigen situatie te reflecteren. Andere keren is de professional geneigd om te snel (vermeende) oplossingen aan te dragen zonder goed naar het verhaal te luisteren.

Om samen beslissen meer te stimuleren, ontwikkelden de onderzoekers een nieuwe interventie. Deze bestaat uit een kaartenset die professionals voorafgaand aan het gesprek naar de client kunnen sturen. De kaartenset moet de client helpen om voorbereid, met meer zelfinzicht en met een helder idee van het mogelijke vervolg naar het gesprek met de professional te komen. Een kleinschalige pilot laat zien dat de interventie kan bijdragen aan een beter gesprek tussen professional en cliënt en de kans vergroot dat knelpunten eerder op tafel komen. In een nog te starten vervolgonderzoek zal deze kaartenset verder worden doorontwikkeld voor mensen met een arbeidsongeschiktheidsuitkering die vast zitten in hun re-integratie.