Het gaat om een groep mensen die in de periode 2006 - 2010 een WIA-uitkering kreeg en daarna abusievelijk buiten beeld is geraakt. Deze mensen hebben jarenlang niet de ondersteuning gehad van UWV waar ze recht op hadden en hebben daardoor een grote afstand tot de arbeidsmarkt opgelopen. In 2018 besloot UWV tot een herbeoordeling van deze groep door het zogeheten Ondersteuningsteam Noord (OTN), waarbij zo’n 2100 mensen duurzaam en volledig arbeidsongeschiktheid werden verklaard en een IVA-uitkering kregen. In 2019 bleek dat het OTN een onjuiste werkwijze had toegepast. UWV besloot vervolgens tot een nieuwe herbeoordeling van al deze 2100 mensen. Dat leidde bij 30 procent van hen tot een verlaging of beëindiging van de uitkering.

Deze opeenvolging van eerst jarenlang onterecht niet gezien zijn en geen ondersteuning krijgen en vervolgens twee herbeoordelingen met een soms tegengestelde uitkomst is volgens UWV onzorgvuldig geweest. UWV betreurt dit en neemt zijn verantwoordelijkheid. Van Weelden: ‘Wij zijn het aan deze mensen verschuldigd dit goed te maken.’

Verlaging of verlies van de uitkering had vaak grote financiële gevolgen voor deze mensen, terwijl het zoeken en vinden van werk voor deze groep een moeilijke opgave was. Na de herbeoordeling in 2019 heeft UWV daarom vijf jaar begeleiding naar werk aangeboden. Mensen van wie de uitkering beëindigd werd, kregen een extra compensatie ter hoogte van vier maanden uitkering (bovenop de wettelijke twee maanden). In 2020 heeft de Centrale Cliëntenraad van UWV aangegeven dat deze mensen desondanks mogelijk in de problemen zijn geraakt. UWV heeft dit signaal serieus genomen en in december 2020 een Meldpunt Herstelactie geopend, waar deze mensen zich konden melden. UWV heeft alle ongeveer 2100 personen die te maken hebben gehad met bovenstaande herbeoordelingen per brief benaderd om ze te wijzen op deze mogelijkheid.

Bij het meldpunt zijn tot nu toe 175 meldingen binnengekomen. ‘We zijn echt geschrokken van de verhalen die we te horen krijgen’, aldus Guus van Weelden, lid van de Raad van Bestuur van UWV. ‘De impact op de levens van deze mensen is groot. Ze zijn vaak in moeilijke situaties beland, emotioneel, sociaal en financieel. Dat heeft ons diep geraakt. De aard en omvang van de meldingen maakt dat we zo snel mogelijk aan de slag zijn gegaan om hulp te bieden.’

Die beslissing wordt ondersteund door een zorgvuldige evaluatie van het besluitvormingsproces rond de herbeoordelingen door het externe bureau Governance & Integrity, die UWV al eerder in gang heeft gezet. De conclusies van dit zelfonderzoek zijn stevig. Bij de achtereenvolgende besluiten tot herbeoordeling zijn deze mensen niet als gedupeerden van overheidshandelen gezien en is onvoldoende overwogen welke schade dit aan deze mensen zou kunnen toebrengen, en tot welke materiële en geestelijke nood dit zou kunnen leiden, zo concludeert UWV op basis van de evaluatie.

Van Weelden: ‘Als we in de spiegel kijken, dan zien we dat we het anders hadden kunnen en moeten doen. We hebben ons vooral gericht op de rechtmatigheid van besluiten en te weinig gekeken naar de menselijke maat en of de besluiten ook moreel juist waren. Daardoor zijn deze mensen onnodig in de problemen geraakt. Dat is pijnlijk en betekent dat we echt iets verschuldigd zijn aan deze specifieke groep.’

Het team dat nu aan de slag is, bekijkt samen met een daartoe opgerichte adviescommissie per situatie welke passende oplossing geboden kan worden. Uitgangspunt is daarbij herstel van het persoonlijk en sociaal evenwicht en compensatie. ‘Elke situatie is uniek’, aldus Van Weelden. ‘We kiezen daarom voor maatwerk. Dan kan het gaan om financiële ondersteuning en herstel van de uitkering, maar ook om andere vormen van hulp. We kijken samen met de mensen wat er nodig is. Dat gaan we uiterst zorgvuldig doen.’

Gezien het aantal en de complexiteit van de meldingen zal dit proces soms enige tijd in beslag nemen. Tegelijkertijd is in een twintigtal urgente situaties direct actie ondernomen. Deze mensen zijn vandaag al geïnformeerd over de voorziening die voor hen getroffen wordt.

Het Meldpunt Herstelactie blijft open tot oktober, maar mensen die zich niet hebben gemeld worden ook nog een keer actief benaderd. Met mensen die nog een bezwaar- en beroepsprocedure hebben lopen, gaat UWV in overleg om per situatie een oplossing te zoeken.

Met de aanbevelingen uit de evaluatie gaat UWV ook aan de slag om de dienstverlening te verbeteren en cliënten nog meer een stevige en hoorbare rol te geven in de uitvoering van de sociale zekerheid.