Maarten Camps, voorzitter raad van bestuur UWV: ‘Wij hebben iets recht te zetten richting de mensen waarbij wij een fout hebben gemaakt. Veel van hen zitten al langere tijd in onzekerheid of hun uitkering klopt. Begin volgend jaar laten we aan de meeste mensen weten of er bij hen een fout gemaakt is en gaan wij samen met hen kijken hoe wij dit het beste kunnen oplossen.’
Wanneer blijkt dat iemand te weinig WIA-uitkering heeft ontvangen corrigeren wij dit naar het bedrag waar iemand recht op heeft. Ook doen wij een nabetaling van het bedrag dat iemand te weinig heeft gekregen. We gaan in gesprek om te kijken hoe we de gevolgen van verrekening met belastingen en toeslagen zo beperkt mogelijk kunnen houden. Wanneer iemand te veel uitkering heeft gekregen, zullen wij deze corrigeren voor de toekomst. Dit heeft impact op het leven van mensen, omdat men dan minder inkomen krijgt. Daarom bieden wij een overgangsperiode van twee maanden voordat we de uitkering aanpassen. Om ook de gevolgen van een verlaging van de uitkering zo beperkt mogelijk te maken ondersteunen wij de betrokkenen ook na de aanpassing van de uitkering. Het uitgangspunt is dat wanneer iemand te veel heeft ontvangen dit niet terugbetaald hoeft te worden. Het gaat om een fout van UWV. Mensen mogen daar niet de dupe van worden. Alleen wanneer er bijvoorbeeld sprake is van fraude of als het heel duidelijk is dat iemand veel te veel heeft ontvangen, wordt terugvorderen overwogen. Het zal waarschijnlijk tot de zomer van 2026 duren om alle verkeerd berekende uitkeringen te corrigeren.
UWV heeft de laatste jaren onvoldoende aandacht gehad voor de kwaliteit van de WIA-berekeningen en dat verwijten we onszelf. Het is voor UWV belangrijk dat wij de correctie van de WIA-uitkeringen daarom zorgvuldig en voortvarend doen, aansluitend bij de menselijke maat die we in onze dienstverlening centraal stellen. Het gaat om een lerende aanpak waarbij wij geleerd hebben van eerdere herstelacties. Over de aanpak en volgorde van de correcties heeft UWV met meerdere partijen, waaronder mensen die dit betreft, de cliëntenraad, de Ombudsman en sociale partners gesproken. Daarnaast is de aanpak getoetst door de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur. Tevens is een klankbordgroep met onder andere VNO-NCW, FNV, CNV, Landelijke Cliëntenraad, UWV Cliëntenraad, PGGM, de Nationale Ombudsman, Dienst Toeslagen, Vereniging Nederlandse Gemeenten, prof. mr. dr. A.T. (Bert) Marseille, prof. dr. Pierre Koning en Kees Verhoeven betrokken bij de aanpak om uiteenlopende perspectieven bij elkaar te brengen.
UWV heeft afgelopen maanden onderzocht bij welke van de circa 200.000 lopende WIA-uitkeringen die sinds 2020 zijn vastgesteld mogelijk een fout is gemaakt. Hieruit blijkt dat de meeste fouten worden gemaakt bij de dagloonberekening en de juiste toekenning van het soort WIA waar iemand recht op heeft.
Bij andere uitkeringen, zoals de Werkloosheidswet (WW) en Ziektewet (ZW) zien we ook dat we fouten maken bij de dagloonberekening, die zeer complex en foutgevoelig is. Camps: ‘We beseffen dat we al enkele jaren werken aan de verbetering van de dienstverlening met aandacht voor de menselijke maat, maar dat dit nog niet helemaal is terug te zien in het aantal juiste uitkeringsvaststellingen vinden wij extra teleurstellend. Want ook bij de andere uitkeringen maken wij helaas fouten. En elke fout die UWV maakt, heeft impact op mensen en is daarom een fout te veel.’
- Als we kijken naar hoeveel fouten UWV maakt met financiële impact voor mensen dan zien we dat we bij de WW in totaal 2% van het geld verkeerd toekennen aan mensen. Dit houdt in dat zij dan te weinig of te veel uitkering krijgen. Dit heet de financiële onrechtmatigheid. Dit houdt in dat wanneer tien mensen een uitkering krijgen van 10 euro, UWV in totaal 100 euro aan uitkering uitgeeft. In 2% van het totale bedrag, dus 2 euro van de 100 euro, keren wij verkeerd uit. Dit betekent dat mensen te veel of te weinig uitkering krijgen. Bij de ZW is dat 2,1% en bij de Wajong is dat 0%.
- Dit getal geeft echter geen duidelijkheid over het aantal dossiers waarin wij een fout maken. Hier doen we onderzoek naar, maar op een speciale manier, namelijk risicogericht. We weten ongeveer waar we de fouten maken en die processen onderzoeken we intensief. Hieruit blijkt dat we bij de WW, in de foutgevoelige processen in 10% van de dossiers een fout maken. Dit betekent niet per definitie dat dit financiële gevolgen heeft voor de mensen en deze 10% zegt ook niets over alle uitkeringen. Daarbij komt dat wanneer wij in dit proces een fout constateren wij deze herstellen. Veel van de geconstateerde fouten zijn dus al hersteld.
- Uit dit onderzoek komt verder dat in 7% van de foutgevoelige processen van de ZW een fout gemaakt wordt en in 5% van de foutgevoelige processen van de Wajong. Ook hierbij geldt dat wanneer er een fout geconstateerd wordt we deze herstellen.
De afgelopen jaren hebben wij veel aandacht besteed aan de menselijke maat in onze dienstverlening. Evenals aan de beweging die we maken van een uitvoeringsorganisatie naar een publieke dienstverlener die handelt naar de bedoeling van de wet. UWV wil dat mensen zich gezien, gehoord en geholpen voelen. Daarin hebben we veel bereikt, maar we zien ook dat we nog veel te doen hebben.
Maarten Camps: ‘UWV worstelt al enige jaren met taaie vraagstukken, zoals de langere wachttijden voor een arbeidsongeschiktheidsbeoordeling, verouderde IT-systemen en de toenemende complexiteit van wetgeving die de uitvoering ervan steeds lastiger maakt. De fouten in de WIA komen daar nu bij. Met de verandering van uitvoeringsorganisatie naar publieke dienstverlener, simpel gezegd: het menselijk maken van onze dienstverlening en zorgen dat mensen zich gezien, gehoord en geholpen voelen, zijn we nog niet waar we willen zijn. Deze verandering gaan we nu versnellen.’
Wij willen als organisatie de burgers, onze medewerkers en de maatschappij het perspectief kunnen bieden dat wij aan de verwachtingen en aan onze wettelijk opdracht kunnen voldoen. Voor onze sociaal medische dienstverlening kunnen we dit perspectief niet meer geloofwaardig waarmaken, gezien het grote aantal aanvragen, de beperkte capaciteit en de omvang van de correcties die er nog bij komen.
Ook zijn wij bezorgd over de impact van de inzet voor de correcties op de kwaliteit van de rest van de dienstverlening. Dit vergroot nogmaals de urgentie bij ons om als organisatie te veranderen. Dit kunnen we voor een groot deel zelf. Om de druk op de uitvoering te verminderen, zullen we daarom op zeer korte termijn aanpassingen in onze interne processen doorvoeren, zoals via versnelde IT-verbeteringen en personeelsbeleid.
Daarnaast hebben we snel meer ruimte nodig voor de uitvoering van onze taak. Zoals de vereenvoudiging van de berekening van het dagloon, het continueren van de mogelijkheid om 60-plussers eenvoudiger te beoordelen en om een aantal taken niet meer uit te voeren. Daarover zijn wij in gesprek met de minister van SZW.
De ‘Verbeteraanpak – Fouten WIA corrigeren en de kwaliteit van sociaal medische dienstverlening verbeteren’ met daarin opgenomen de aanbiedingsbrief van UWV aan de minister en de expert review van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur.