Op 31 oktober verscheen voor het veertiende jaar Regio in Beeld: 35 rapportages, eentje per arbeidsmarktregio, waarin een zo nauwkeurig mogelijk beeld wordt geschetst van de stand van zaken op de desbetreffende regionale arbeidsmarkt. Met cijfers van de regio, soms afgezet tegen die van de rest van Nederland. Suzanne IJzerman begon samen met 8 regionale arbeidsmarktadviseurs al in het voorjaar aan de productie. ‘Op basis van onze kennis en publicaties van het afgelopen jaar bepalen we eerst een rode draad waarmee we voor alle regio’s een zo compleet mogelijk beeld kunnen neerzetten van de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Dan maken we een sjabloon op basis van een voorbeeldregio, dit jaar regio Zwolle. Ook verzamelen we allerlei data – we gebruiken de meest actuele cijfers – en zetten die vervolgens ook klaar voor de andere regio’s. Daarna gaan de regionale arbeidsmarktadviseurs aan de slag met het sjabloon en data van hun eigen regio en vullen die informatie aan met specifieke zaken die in hun regio spelen.’

Een flinke operatie dus, waarbij enkele tientallen UWV’ers zijn betrokken. ‘We maken Regio in Beeld voor alle partners die actief zijn op de regionale arbeidsmarkt. Gemeenten zijn de grootste partners, maar het gaat ook om werkgevers- en werknemersorganisaties, onderwijsinstellingen, uitzendbureaus, Leerwerkloketten en onze eigen UWV-collega’s. Voor het regionale management van UWV dient Regio in Beeld als basis om het gesprek aan te gaan over de vraagstukken die spelen op de arbeidsmarkt, zodat er vervolgens (gezamenlijk) beleid voor ontwikkeld kan worden. Alleen landelijke cijfers zijn dan niet voldoende, je hebt specifieke informatie voor elke arbeidsmarktregio nodig. Elke regio heeft ook een andere werkgelegenheidsstructuur. In Groot Amsterdam en Utrecht bijvoorbeeld zijn ICT en financiële dienstverlening belangrijk. In Zeeland vind je vooral banen in horeca, toerisme en recreatie. Daar heb je andere bedrijven en andere werkgevers.’

Wat alle arbeidsmarktregio’s gemeenschappelijk hebben, is dat er voor 2024 een lagere economische groei wordt verwacht. ‘Dit jaar is het aantal banen nog gegroeid, maar volgend jaar gaat die groei bijna stilvallen’, verwacht IJzerman. In de drie Limburgse regio’s, in Zeeland, Achterhoek en Drenthe zal het aantal banen zelfs iets krimpen, met ongeveer 0,2%. In de regio’s Groot Amsterdam, Utrecht en Flevoland daarentegen groeit het aantal banen dan nog bovengemiddeld, met 0,8% tot 1,1%. Toch blijven de grote personeelstekorten aanhouden. ‘Dat komt vooral door de vergrijzing. Er zijn meer mensen die de pensioengerechtigde leeftijd bereiken en de arbeidsmarkt verlaten dan er mensen zijn die tot de arbeidsmarkt toetreden. Dat is een structureel, geen conjunctureel probleem. Gemiddeld 20% van de Nederlandse bevolking is 65 jaar of ouder; dat zijn 3,6 miljoen mensen. In regio’s als Zuid-Limburg, Drenthe, Achterhoek en Zeeland is dit aandeel nog hoger. In regio’s in de Randstad zoals Groot Amsterdam, Midden-Utrecht en Haaglanden is dit aandeel wat lager. Ook de groep 50 tot 65 jaar is groot: gemiddeld 21%. Dat zijn 3,7 miljoen mensen die geleidelijk de pensioengerechtigde leeftijd bereiken en voor het merendeel de arbeidsmarkt zullen verlaten. Dat speelt in alle regio’s. De krapte wordt dus niet minder. Dat hebben we in deze Regio in Beeld inzichtelijk gemaakt, om meer bewustwording voor deze problematiek te creëren.’

Ook op de krappe arbeidsmarkt weten werkgevers en werkzoekenden elkaar niet altijd te vinden, ziet IJzerman. ‘Bijvoorbeeld omdat de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt niet altijd even goed is. Soms kiezen jonge mensen ook een opleidingsrichting waar weinig vraag naar is. Of verandert die vraag, als gevolg van technologische of maatschappelijke ontwikkelingen. Denk aan verduurzaming of de energietransitie.’ De sectoren waar de tekorten het meest spelen, zijn – net als voorgaande jaren – de zorg, het onderwijs, de ICT en de techniek. De vraag in die laatste twee sectoren, zegt IJzerman, groeit door maatschappelijke ontwikkelingen. ‘Met name door de digitalisering en de energietransitie. Er zijn ICT’ers nodig om dat soort processen te begeleiden of om zaken te programmeren. Voor het installeren van zonnepanelen of warmtepompen of het verduurzamen van industriële installaties heb je weer technici en engineers nodig.’

Om alle vacatures te vervullen zouden werkgevers er goed aan doen om ook naar het zogeheten onbenutte arbeidspotentieel te kijken, stelt IJzerman. ’Er staan nog steeds veel mensen aan de kant die graag willen werken maar de weg naar de arbeidsmarkt niet of niet zelfstandig kunnen vinden. Denk aan mensen met een arbeidsbeperking, maar ook aan mensen die meer uren zouden kunnen of willen werken dan ze nu doen. Dat potentieel wordt nog onvoldoende aangesproken.’

Het oplossen van de arbeidsmarktkrapte vergt iets van alle partijen, stelt IJzerman, ook van werkzoekenden. ‘Je kunt niet altijd meer aan de slag in het beroep of de sector waarin je eerder werkte. We maken daarom ook lijsten van beroepen die (veel) meer kans op een baan bieden dan andere. Eerder dit jaar is een landelijke lijst met kansrijke beroepen verschenen. Tegelijk met Regio in Beeld zijn nu ook lijsten met kansrijke beroepen voor elke arbeidsmarktregio verschenen. Daarnaast is het belangrijk dat mensen zich een leven lang blijven ontwikkelen. Een automonteur zal steeds vaker te maken krijgen met elektrische auto’s. Daar heb je andere kwalificaties voor nodig en daar zul je je voor moeten bijscholen.’

De belangstelling voor Regio in Beeld is elk jaar groot, vertelt IJzerman. ‘In sommige regio’s wordt er een grootschalig evenement omheen georganiseerd, met alle arbeidsmarktpartners en met persvertegenwoordigers. In andere regio’s schuiven UWV-collega’s op verzoek aan bij bestuurlijke overleggen van belangrijke regionale partners of geven ze presentaties. In ieder geval wordt Regio in Beeld behoorlijk enthousiast ontvangen en is er altijd veel (pers)aandacht voor. Daar zijn we blij mee. Maar nog belangrijker is dat we informatie leveren waarmee de arbeidsmarktregio’s concreet aan de slag kunnen om de problematiek aan te pakken. In het laatste hoofdstuk van Regio in Beeld, waarin wordt beschreven hoe de problematiek op regionaal niveau kan worden aangepakt, wordt vaak het belang benadrukt van een integrale dienstverlening voor de middellange termijn en nauwe samenwerking tussen alle partijen. Zodat er een dienstverlening ontstaat waarbij het niet uitmaakt of je wel of niet een uitkering hebt en wat voor eentje. Het “no-wrong-doorprincipe” heet dat. Dat gebeurt al steeds vaker in de regionale Werkcentra die arbeidsmarktregio’s nu ontwikkelen. Het verschilt een beetje hoe ver men daarmee is en hoe goed partijen elkaar al weten te vinden. Maar duidelijk is wel dat daarop voorgesorteerd wordt. De aanpak van deze problematiek vergt echt de inzet van álle partijen.’