Het is niet de eerste keer dat UWV zo’n knelpuntenbrief stuurt. Ook de afgelopen 2 jaar gingen er al aanbevelingen naar de Kamer. Die leidden bijvoorbeeld tot meer mogelijkheden voor UWV om met gemeenten samen te werken bij mensen met schulden. En om dienstverlening aan te bieden aan mensen die duurzaam arbeidsongeschikt zijn.

Een van de belangrijkste voorstellen die UWV nu doet, is om te zorgen dat de Toeslagenwet UWV niet meer nodig is. Doel van deze wet is dat mensen met een inkomen onder het sociaal minimum een aanvulling krijgen op hun WW-, ZW-, Wajong- of WIA-uitkering, zodat ze alsnog op dat minimum uitkomen. Maar de wet blijkt ingewikkeld. Mensen weten vaak niet dat ze er misschien recht op hebben, en maken er dus geen gebruik van. Dat ziet ook Priscilla in de dagelijkse praktijk. Haar verhaal stond gisteravond centraal bij de overhandiging van de knelpuntenbrief.

‘Veel mensen met een Wajong-uitkering – de arbeidsongeschiktheidsregeling voor jonggehandicapten – hebben niet het vermogen om alles zelf te regelen. Dan is de aanvraag van een toeslag ingewikkeld, wat voor grote problemen kan zorgen.’ Priscilla noemt het voorbeeld van een Wajong-cliënt met schulden. ‘Ik kwam erachter dat zij geen toeslag op haar uitkering ontving, terwijl ze daar wel recht op had. Hierdoor leefde ze onder het bestaansminimum. Al snel kon ze haar rekeningen niet meer betalen. Uiteindelijk legden deurwaarders beslag op haar uitkering. Waardoor ze nog minder kreeg.’

Volgens Priscilla zijn mensen vaak simpelweg niet in staat om een toeslag aan te vragen. ‘Deze mevrouw is alleenstaand, heeft 5 kinderen en heeft veel aan haar hoofd. Ze had geen idee waar ik het over had toen ik vroeg naar de toeslag. In overleg met haar hebben we een hulpverlener geregeld die haar met de aanvraag kon helpen.’

In de knelpuntenbrief raadt UWV simpel gezegd aan om mensen voldoende inkomen te geven via hun uitkering. Zo wordt de Toeslagenwet overbodig. Maar hoewel deze verbetering logisch en eenvoudig klinkt, kost aanpassing van wetten meestal veel tijd. UWV stelt dan ook voor om te beginnen met de Wajong-uitkering. Onder mensen die deze uitkering krijgen en recht hebben op een toeslag, is het ‘niet-gebruik’ namelijk het hoogst. Verhoog de uitkering tot het sociaal minimum, is het advies. 

‘Mensen die geen toeslag ontvangen, lopen een paar tientjes per maand mis’, zegt Priscilla. ‘Te weinig inkomen betekent stress en heeft invloed op gezondheid. En bij die paar tientjes denk je niet aan een dreigende uithuiszetting of de afsluiting van gas, water en licht. Maar dat gebeurt in de praktijk wél. De impact is dus veel groter dan het missen van dat bedrag. Terwijl mensen gewoon recht hebben op een toeslag. Als je de Wajong-uitkering ophoogt, voorkom je een hoop problemen.’

Een ander voorstel gaat over de samenwerking tussen overheidsorganisaties. UWV mag al beperkt gegevens delen met gemeenten om samen mensen met schulden te helpen. Maar om voor deze mensen écht iets te kunnen betekenen, is het nodig om meer gegevens uit te wisselen. Zo kunnen schrijnende situaties, zoals huisuitzetting, worden voorkomen. En kan UWV cliënten met bijvoorbeeld verslavings-, psychische of sociale problemen in contact brengen met hulpinstanties.

Dan zijn er de regelingen rond arbeidsongeschiktheid. Voor zowel werkgevers als werknemers zijn die te complex, ziet UWV. De Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS) kwam begin dit jaar tot hetzelfde oordeel, en droeg oplossingen aan. Omdat de ontwikkeling van een nieuw stelsel jaren kost, pleit UWV ervoor om nu al verbeteringen aan te brengen in het huidige stelsel. Verbeteringen die het op korte termijn eenvoudiger maken, knelpunten voor werkgevers wegnemen en de positie van WIA-gerechtigden te verbeteren.