‘Deze uitspraak maakt het voor werkgevers aantrekkelijker om een asielzoeker in dienst te nemen’, legt Liesbeth uit. ‘Werkgevers geven vaak aan dat het geen zin heeft in om iemand in te werken voor 24 weken. Bovendien krijgt de asielzoeker veel meer perspectief. Statushouders (asielzoekers die een aanvraag tot asiel indienden, en deze aanvraag toegekend hebben gekregen) hebben veel moeite om een plekje op de arbeidsmarkt te verwerven. Het is fijn als je dan al tijdens de asielprocedure meer kan werken, en je een inkomen en een dagbesteding hebt. Bovendien zijn er natuurlijk flinke tekorten op de arbeidsmarkt.’

Liesbeth was betrokken bij de invoering van de eerste regeling om asielzoekers te laten werken in Nederland. Ze vertelt: ‘Zo’n 25 jaar geleden was er onder land- en tuinbouworganisaties een enorme vraag naar seizoenkrachten. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) legde toen in regelgeving vast dat asielzoekers maximaal drie maanden mochten werken, onder de noemer ‘seizoenarbeid’. Vervolgens is dat verruimd naar alle arbeid, en is de termijn verlengd naar 24 weken in een periode van 52 weken. Reden voor deze beperking van de wetgever was dat als je langer dan 26 weken werkt en je raakt werkloos, heb je recht op een werkeloosheidsuitkering. En dan wordt het ingewikkeld wanneer je asielaanvraag wordt afgewezen, en je nog wel recht hebt op een WW-uitkering.’

UWV voerde de regelgeving met deze 24-weken-eis jarenlang uit. Er werd niet of nauwelijks over geprocedeerd. Ondertussen kwam er meer aandacht voor het welzijn van asielzoekers, en sprak de politiek en wetenschap zich uit over deze regeling. Was de 24-weken-eis die het UWV uitvoerde niet in strijd met Europese recht? De Europese Opvangrichtlijn stelt dat een asielzoeker daadwerkelijke toegang moet hebben tot de arbeidsmarkt. Is dat het geval, als je 28 van de 52 weken niet mag werken?

Na verschillende Kamervragen besloot voormalig Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) Koolmees de landsadvocaat om een advies te vragen. Het advies luidde dat het wel eens op gespannen voet met elkaar kon staan. Vervolgens is in opdracht van demissionair minister van SZW Van Gennip onderzoek gedaan naar de beperkingen voor asielzoekers om te werken. Hier kwam ook duidelijk deze 24-weken-eis naar boven als belangrijke beperking.

Liesbeth: ‘In de loop van 2023 kwamen er twee zaken voor de rechter. In die zaken oordeelde een rechter dat UWV niet langer een tewerkstellingsvergunning mag weigeren met de reden dat de asielzoeker anders meer dan 24 weken per jaar arbeid verricht. Omdat we duidelijkheid en bevestiging van de hoogste bestuursrechter hierover wilden, zijn we in hoger beroep gegaan. En na de uitspraak van de Raad van State is er duidelijkheid: een asielzoeker mag langer dan 24 weken werken. De minister gaf ook aan meteen de uitspraak te zullen volgen.’

Door alle aandacht rondom de 24-weken-eis is het aantal aanvragen voor tewerkstellingsvergunningen en verleende vergunningen voor asielzoekers enorm gestegen. UWV beoordeelt of het loon wat de asielzoeker krijgt marktconform is. Met gereglementeerde beroepen, denk aan verpleegkundigen, beoordeelt UWV ook of de betrokkene daarvoor gekwalificeerd is. Daarnaast moet de asielaanvraag al zes maanden in behandeling zijn bij de IND. ‘Dit is een belangrijke voorwaarde die werkgevers wel eens over het hoofd zien’ vertelt Liesbeth. ‘Dit leidt soms tot teleurstelling bij beide partijen. Hierin moeten wij ook onze verantwoordelijkheid pakken. Hoe kunnen we de informatievoorziening verbeteren? Het moet duidelijk en begrijpelijk voor iedereen zijn dat asielzoekers mogen werken, en onder welke voorwaarden ze dat mogen doen.’