5 vragen over de hervorming van het arbeidsongeschiktheidsstelsel

Het huidige stelsel, met name de Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA), is volgens minister Eddy van Hijum van Sociale Zaken en Werkgelegenheid ‘onuitvoerbaar’ geworden. Het is te complex voor zowel UWV als de mensen die ervan afhankelijk zijn. Daarnaast zijn er hardheden in het systeem: mensen met een arbeidsongeschiktheidspercentage van minder dan 35% (de zogenaamde 35-minners) vallen vaak buiten de boot en komen niet meer aan het werk. Ook zijn er problemen met terugvorderingen, wat voor veel onzekerheid zorgt. En er zijn zorgen rondom verrekeningen en werken naast de WIA-uitkering, ook dat zorgt voor onzekerheid bij cliënten. De Algemene Rekenkamer concludeerde ook dat de WIA onuitvoerbaar is geworden. Minister Van Hijum: ‘Er is de afgelopen jaren een stelsel gebouwd dat alleen door experts te begrijpen is. Dat moet anders en beter. Het stelsel moet een stuk eenvoudiger, zodat mensen zich gehoord voelen en uitvoerders hun werk kunnen doen.’

Op korte termijn wil het kabinet het stelsel vereenvoudigen door het aantal regelingen binnen de WIA terug te brengen. Concreet betekent dit dat de verschillen tussen de regelingen voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten (IVA) en de regeling voor gedeeltelijke of niet-duurzame arbeidsongeschiktheid (WGA) worden opgeheven. Ook het onderscheid binnen de WGA tussen de loonaanvullingsuitkering en de vervolguitkering wordt geschrapt.

Daarnaast wordt gekeken naar oplossingen voor 35-minners, die nu vaak geen recht hebben op een WIA-uitkering maar ook niet meer aan het werk komen. Het kabinet overweegt ook om de toegangsdrempel voor de WIA te verlagen van 35% naar 25% of 15%, zodat meer mensen toegang krijgen tot een uitkering.

Voor de lange termijn schetst het kabinet een fundamenteel ander stelsel, geïnspireerd op het advies van de Onafhankelijke Commissie Toekomst Arbeidsongeschiktheidsstelsel (OCTAS). Een belangrijk idee is om het stelsel meer te richten op wat mensen nog wél kunnen, in plaats van op gedetailleerde medische beoordelingen. Dit sluit aan bij ‘Werk staat voorop’, een van de varianten uit het OCTAS-rapport (toegelicht in dit interview met commissievoorzitter Roos Vermeij). Ook wordt gekeken naar meer gelijke rechten en plichten voor alle werkenden, waarbij arbeidsongeschiktheidsregelingen voor werknemers en zelfstandigen meer geharmoniseerd worden. Dit moet zorgen voor een eerlijker en eenvoudiger stelsel.

Het kabinet benadrukt dat vakbonden, werkgevers, UWV en de mensen om wie het gaat, zowel bij de korte- als de langetermijnplannen worden betrokken. Dit is essentieel om draagvlak te creëren en ervoor te zorgen dat de hervormingen aansluiten bij de praktijk. Van Hijum: ‘We moeten hier werk van maken, zodat mensen zich gehoord voelen, uitvoerders hun werk kunnen doen en het stelsel menselijker wordt.’ De komende tijd gaat het kabinet verder in gesprek met stakeholders om de plannen concreter uit te werken.

UWV is positief over de eerste stappen naar vereenvoudiging van het arbeidsongeschiktheidsstelsel, zoals aangekondigd door het ministerie. Zoals RvB-voorzitter Maarten Camps het verwoordt: ‘We zijn blij dat het kabinet op korte termijn met voorstellen wil komen voor verbetering en vereenvoudiging van het arbeidsongeschiktheidsstelsel. Ik kijk vooral uit naar de concrete uitwerking die we in het huidige stelsel op korte termijn kunnen toepassen.’

Lees ook het nieuwsbericht ‘UWV blij met eerste stappen naar vereenvoudiging arbeidsongeschiktheidsstelsel’.